Đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu

Nợ xấu gia tăng

Tại buổi tọa đàm "Tái cấu trúc hệ thống ngân hàng và xử lý nợ xấu" do Viện nghiên cứu lập pháp (Ủy ban Thường vụ Quốc hội) phối hợp Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tổ chức tại Hà Nội, nhiều chuyên gia kinh tế, đại biểu quốc hội đồng quan điểm khi cho rằng, sau hai năm triển khai, tiến trình tái cấu trúc ngân hàng và xử lý nợ xấu đang đúng hướng và đạt được một số kết quả nhất định. Nhưng chặng đường phía trước vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức do tồn tại một số nút thắt cần phải được gỡ bỏ kịp thời. Trong đó, nút thắt nợ xấu cần phải được giải quyết nhanh và quyết liệt hơn nữa.

Theo số liệu mới nhất từ Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tính đến cuối tháng 6-2014, tỷ lệ nợ xấu của toàn hệ thống ngân hàng ở mức 4,17%, cao hơn mức 4,07% vào cuối tháng 5 và mức 3,61% cuối năm 2013. Sự tăng mạnh của tỷ lệ nợ xấu ở mốc thời điểm tháng 6 cũng được thể hiện rõ trong báo cáo tài chính quý II-2014 của các TCTD. Đơn cử như tại Vietinbank, theo Chủ tịch HĐQT Nguyễn Văn Thắng, tỷ lệ nợ xấu của ngân hàng này đã tăng cao trong thời gian qua, lên mức 2,03% tổng dư nợ ở thời điểm cuối tháng 6 (trong khi cuối năm 2013, tỷ lệ nợ xấu chỉ ở mức 1%). Tỷ lệ nợ xấu của ACB tính đến thời điểm cuối quý II là 3,65%, tăng nhẹ so với mức hơn 3% tại thời điểm cuối năm 2013. Ngân hàng Quân đội (MB) thời điểm ngày 30-6 cũng có tỷ lệ nợ xấu chiếm 3,1% trên tổng dư nợ, trong khi cuối năm 2013, tỷ lệ này chỉ ở mức 2,46%.

Giải thích về việc nợ xấu của hệ thống ngân hàng gia tăng trong thời gian qua, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho rằng, có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân là vừa qua, NHNN đã ban hành Thông tư 09 về phân loại nợ cũng như quy định trích lập dự phòng rủi ro đối với nợ xấu. Theo đó, phạm vi phân loại nợ mở rộng hơn trước. Cụ thể, nếu theo quy định cũ, các TCTD chỉ đánh giá nợ xấu tính trên dư nợ cho vay thì nay theo quy định mới, các khoản đầu tư vào trái phiếu doanh nghiệp cũng phải xếp hạng nợ, vì thế nợ xấu mới gia tăng.

Đồng quan điểm, Chủ tịch VietinBank Nguyễn Văn Thắng cũng cho rằng, tỷ lệ và con số nợ xấu của VietinBank tăng hơn so với đầu năm là do ngân hàng đã áp dụng Thông tư 09 với những yêu cầu về điều kiện, tiêu chuẩn cao hơn trong phân loại nợ. Và điều này cũng không có gì là bất thường và nợ xấu dù tăng nhưng vẫn được ngân hàng kiểm soát trong giới hạn chỉ tiêu 3% được Đại hội đồng cổ đông thông qua trước đó, theo chiều hướng chất lượng từng bước được cải thiện hơn.

Ngoài ra, nợ xấu tăng còn có nguyên nhân do hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp khó khăn. Số lượng doanh nghiệp phá sản, tạm ngừng hoạt động tăng khiến cho những khoản vay của họ trở thành nợ xấu, kéo theo nợ xấu của ngân hàng tăng lên. "Tình trạng tăng trưởng tín dụng quá mức và tập trung vào một số ngành, đặc biệt là nhừng ngành phi sản xuất, sự phụ thuộc quá nhiều vào nguồn vốn từ bên ngoài quốc gia, hiệu quả của hoạt động giám sát hệ thống và các yếu tố khác như yếu tố chính trị, ảnh hưởng từ cũng cú sốc bên ngoài có thể là nguyên nhân dẫn tới nợ xấu", TS Nguyễn Đức Thành (Trung tâm Nghiên cứu kinh tế và chính sách - Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội) chia sẻ.

Tìm cách xử lý nợ

Thực tế phần lớn số nợ xấu được xử lý trong thời gian qua là do tự thân các ngân hàng tự xử lý nợ bằng nguồn dự phòng rủi ro của mình. Số liệu từ NHNN cho thấy, qua tám tháng, các TCTD đã tăng cường trích lập dự phòng rủi ro và sử dụng dự phòng rủi ro để xử lý nợ xấu. Tính đến hết tháng 6, các TCTD đã xử lý được khoảng 33.000 tỷ đồng nợ xấu, trong đó có thu nợ từ khách hàng, bán phát mại tài sản bảo đảm của các khoản nợ và xử lý bằng nguồn dự phòng rủi ro. Tổng Giám đốc Vietcombank Nghiêm Xuân Thành cho biết, trong sáu tháng đầu năm, Vietcombank đã trích lập dự phòng rủi ro 90% các khoản nợ xấu và bán hơn 1.000 tỷ đồng nợ xấu cho Công ty Quản lý tài sản của các tổ chức tín dụng Việt Nam (VAMC). Đối với việc thu hồi nợ đã xử lý dự phòng rủi ro và nợ đã bán cho VAMC, luỹ kế sáu tháng đầu năm ngân hàng đã thu nợ xử lý dự phòng rủi ro đạt 403 tỷ đồng, tăng khoảng 3,3 lần so với kết quả cùng kỳ năm trước.

Bên cạnh sử dụng nguồn trích lập của các ngân hàng, xử lý nợ xấu cũng được thực hiện thông qua việc các TCTD bán nợ cho VAMC. Theo Chủ tịch HĐTV VAMC Nguyễn Quốc Hùng, tính đến hết tháng 8,VAMC đã mua 59.000 tỷ đồng nợ xấu. Trong đó, số nợ xấu đã mua từ đầu năm đến nay là 19.630 tỷ đồng với giá trị phát hành trái phiếu đặc biệt là 12.019 tỷ đồng. Kết quả này cách khá xa so với mục tiêu mua 70.000 - 100.000 tỷ đồng nợ xấu mà VAMC đặt ra trong năm 2014. Tuy nhiên theo giải thích của ông Nguyễn Quốc Hùng, việc mua nợ chậm của VAMC có thể không đáng lo, bởi số lượng nợ xấu mà các ngân hàng đăng ký bán cho VAMC đã vượt quá chỉ tiêu của cả năm. Cùng với việc mua nợ chậm, xử lý nợ và bán nợ thông qua VAMC cũng diễn ra khá chậm chạp. Theo số liệu từ VAMC, số nợ xấu mà Công ty bán ra đến nay mới đạt khoảng 1.500 tỷ đồng - một con số rất nhỏ so với số nợ xấu VAMC mua vào và càng không thấm vào đâu so với tổng nợ xấu của toàn hệ thống ngân hàng.

Giải thích về sự chậm chạp này, Phó Thống đốc NHNN Nguyễn Thị Hồng cho rằng, VAMC không phải là “cây đũa thần”, hơn nữa do ngân sách cấp vốn cho VAMC có hạn nên xử lý nợ xấu qua VAMC cũng chỉ là một trong những giải pháp xử lý nợ xấu. Trong điều kiện ngân sách hạn chế thì xử lý nợ xấu cũng cần phải có thời gian, lộ trình và sự phối hợp của các bộ, ngành liên quan.

Đồng quan điểm, TS Trần Du Lịch cũng cho rằng, để giải quyết vấn đề nợ xấu thì không nên quá kỳ vọng vào VAMC vì đây chỉ là giải pháp "tay không bắt giặc". Trong khi, chính VAMC cho thấy một số hạn chế cần khắc phục như cơ chế, nguồn lực để mua bán dứt điểm nợ, bán nợ xấu ra thị trường, cơ chế phát mãi tài sản thuận lợi, cơ chế để “chứng khoán hóa” nợ... Vì vậy, nhiều ý kiến cho rằng cần có một cơ chế đặc thù cho VAMC để cơ quan này phát huy tiềm lực.

Ngoài ra, một nút thắt trong xử lý nợ xấu cũng được nhiều chuyên gia kinh tế đề cập đến đó là vấn đề không thể phát mãi được tài sản bảo đảm bất động sản trước thực trạng thị trường nhà, đất trầm lắng. Trong khi đó, tài sản bảo đảm chủ yếu lại tập trung ở lĩnh vực bất động sản. Do đó, việc chung tay của các bộ ngành chức năng trong việc ban hành, sửa đổi cơ chế, chính sách nhằm khắc phục những điểm bất hợp lý, tạo điều kiện cho các ngân hàng trong quá trình phát mãi tài sản bảo đảm bằng bất động sản thu hồi nợ trong thời điểm hiện nay là rất cần thiết.